Ustawa śmieciowa obowiązująca od 1 lipca 2013 r. została uchwalona, aby ułatwić Polakom segregację śmieci. Wciąż budzi kontrowersje, jednak warto przyjrzeć się bliżej zmianom, które wprowadziła oraz celom, jakie przyświecały jej twórcom.

Ustawa wprowadziła pewne zmiany, które nie do końca są zrozumiałe dla większości społeczeństwa. Zgodnie z jej treścią należy rozdzielać śmieci nie tylko na metal, papier i szkło, ale także na tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe i odpady ulegające biodegradacji. Podział jest umowny, bo może być w niewielkim stopniu zmieniony przez gminę. Nie ma zatem jednolitego, uniwersalnego systemu segregowania odpadów. Każdy, kto chce się dowiedzieć, jak powinien selekcjonować odpady, powinien szukać informacji nie w tekście ustawy, lecz w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. W dokumencie powinny znaleźć się informacje o prowadzeniu punktów zbiórki odpadów problematycznych, rodzaju i wielkości kontenerów na odpady oraz częstotliwości i sposobie pozbywania się odpadów na obszarze gminy. Zgodnie z tekstem ustawy, obowiązkiem gminy jest poinformowanie mieszkańców o właściwym sposobie segregacji.

Podobnie jak wcześniej, odpady są odbierane według ściśle ustalonego harmonogramu, który jest łatwo dostępny dla mieszkańców gminy. Osoby zamieszkujące domy jednorodzinne powinny wrzucać śmieci do odpowiednich worków, otrzymanych od pracowników zajmujących się odbieraniem odpadów. Gmina decyduje o tym, czy worki na śmieci będą przyznawane w cenie opłaty, czy nie. Mieszkańcy osiedli mają zaś obowiązek segregować odpady do odpowiednich kontenerów. Dużą zaletą jest to, że opłata za segregację śmieci jest liczona od osoby, a nie od ilości odpadów. Nie ma zatem limitów, za przekroczenie których groziłaby dopłata. Stawki są różne, ponieważ ustala je rada gminy.

Osoby, które miały podpisaną indywidualną umowę na odbiór odpadów, powinny ją rozwiązać. Za wywóz ich śmieci od 1 lipca odpowiada gmina. Do tej pory 70% mieszkańców płaciło za wywiezienie odpadów, podczas gdy pozostali zaśmiecali pobliskie lasy, palili nieczystości, albo podrzucali je innym. Ustawa objęła opłatą wszystkich. Pojemniki na posegregowane śmieci, a także punkty odbioru zużytego sprzętu RTV i AGD, leków i innych problematycznych odpadów będą łatwiej dostępne. Gmina jest właścicielem śmieci produkowanych na jej terenie. Samorząd musi teraz zadbać o to, aby zostały odpowiednio wykorzystywane. Do jej zadań należy zorganizowanie systemu odbioru i zagospodarowania odpadów oraz zadbanie o łatwy dostęp do kontenerów na odpady.

Już przed wprowadzeniem w życie nowych przepisów, budziły kontrowersje wśród polityków. Do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło kilka pism dotyczących ich niezgodności z konstytucją. Stała się kolejną kością niezgody między rządem i opozycją. Do dziś ustawa budzi kontrowersje, które są związane między innymi z wysokimi stawkami opłat za wywóz śmieci. W wielu gminach koszty wywozu śmieci znacznie wzrosły, a obywatele, którzy spodziewali się zmniejszenia obciążeń, dzięki uszczelnieniu systemu wywozu odpadów, są rozczarowani i niezadowoleni. Prawdziwe problemy, które pojawiły się w ciągu pierwszych dni po wejściu przepisów w życie, zostały zażegnane. Samorządy gminne udowodniły, że są już przygotowane na zmiany, choć nie obyło się bez zamieszania wokół przetargów na wywóz śmieci.

Ministerstwo Środowiska stara się przekonać opinię publiczną o tym, że zmiany były konieczne. Pojawiła się potrzeba dostosowania przepisów do wymogów Unii Europejskiej. Gdyby nie zmieniono starych norm prawnych, rząd naraziłby Polskę na wysokie sankcje karne. Poza tym, poważnym problemem kraju są tak zwane dzikie wysypiska. Zadaniem ustawy jest sprawić, że zanieczyszczanie środowiska naturalnego przestanie być opłacalne. Zdaniem ministerstwa nowe prawo zwiększy poziom recyklingu i odzysku odpadów oraz zmniejszy masę odpadów, które ulegają biodegradacji. Najważniejszym celem ustawy jest wywołanie zmian w społeczeństwie, które powinno postrzegać je jako cenny surowiec, nie zaś bezużyteczne odpadki.